Kritika Piše: Milena Milojević
Mladen Bizumić, Hotel Jugoslavija, Salon MSU, Beograd, 30. mart – 6. maj 2012.
Zatečeno stanje nekada reprezentativnog Hotela Jugoslavija, koji je doživeo sudbinu zemlje po kojoj nosi ime, inspirisalo je umetnika Mladena Bizumića da svoju prvu izložbu u Beogradu posveti ovom kompleksnom fenomenu.
Hotel Jugoslavija je bio jedan od tri glavna objekta projektovana u prvoj fazi realizacije Novog Beograda kao upravljačkog grada novog posleratnog društva. Označen kao državno-reprezentativni, prevashodno je služio za smeštaj visokih funkcionera i stranih delegacija. Izgradnja ovog modernistički koncipiranog objekta započela je 1948. godine, da bi, posle brojnih prekida, bila završena 1969. godine, kada je hotel konačno otvoren kao najveći i najmoderniji u zemlji. Međutim, u godinama koje su usledile, analogno turbulentnim dešavanjima na ovim prostorima, hotel je najpre postao nerentabilan, a potom je devedesetih godina bombardovan i delimično oštećen. Početkom 2000. godine je zatvoren, a potom i privatizovan. Poslednjih godina, deo zgrade se koristi kao restoran, u kome se organizuju lokalna slavlja, i kao kockarnica. Međutim, i sudbina ovog objekta je gotovo izvesna. Kako je planirano, oronuli hotel će uskoro mutirati prema novom komercijalnom, tržišno orijentisanom planu, u sklopu elitnog, internacionalnog lanca hotela, pod imenom Kempinski-Jugoslavija.
Činjenica da svaki arhitektonski objekat nakon sticanja svoje forme, nastavlja da “živi”, neprekidno menjajući funkcije, predstavlja polazište Bizumićevih recentnih radova. Poput urbanog arheologa, umetnik pronalazi i istražuje stara arhitektonska zdanja, čije fragmente reaktualizuje u izložbenom prostoru. Pošto arhitektura odražava stvarne društvene odnose, može se reći da je Bizumić i svojevrsni “komentator društva“ koji u svojim mnogobrojnim radovima, polazeći od objekta, zdanja, mikro-prostora, reaguje na postojeću stvarnost.
Tako je i postavka Hotel Jugoslavija proizašla iz umetničkog istraživanja ovog simbolički i arhitektonski veoma značajnog objekta. Bizumića interesuju raznovrsni načini opažanja, doživljaja, korišćenja prostora koji reflektuju širi društveno-politički kontekst. Sa druge strane, izložba otkriva i umetnikovu fascinaciju prošlim vremenom čiji su detalji, fragmenti, ostaci i dalje prisutni u sadašnjici. Zato se čini da Bizumić u ovom radu pokušava da odgonetne kako se objekat iz prošlosti uklapa u “živ organizam” savremenog grada, koji teži promeni, transformaciji.
Bizumić preko svojih instalacija, sačinjenih od različitih medija, “proizvodi“ prostor. Međutim, on prazninu galerije ne tretira kao fizičku jedinicu koju treba ispuniti, već kao ambijentalnu celinu, u kojoj kroz međudejstvo izloženih predmeta podstiče različite doživljaje. Na taj način, galerijski prostor postaje polje ukrštanja heterogenih iskustava, različitih osećanja, vrednosti, naklonosti prema fizičkom okruženju. U Salonu MSU Bizumić rekonstruiše hotel u malom, kako bi dodatno naglasio da je nekada najveći hotel u Jugoslaviji danas sveden na arhitektonski omot i unutrašnju prazninu. Međutim, uprkos nefunkcionalnosti i devastaciji prostora, hotel kao metafora, u Bizumićevoj izvanrednoj studiji-slučaja, sugeriše veoma kompleksna značenja.
Ova izuzetno podsticajna i nadasve višeslojna postavka se može sagledati kroz četiri celine, koje problematizuju različite aspekte fenomena- Hotel Jugoslavija. Prvi deo postavke čini “lobi” u kome je izložen štampani materijal koji se može naći u svakoj hotelskoj sobi, poput izvoda iz kućnog reda, starih cenovnika, popisnika o nameštaju iz soba, kao i tabla sa nekadašnjim novčanim valutama, koja se nalazila na recepciji. Kretanje kroz lobi otežavaju stare kofe poređane po podu koje sugerišu prokišnjavanje plafona, te time i stvarnu ruiniranost nekada funkcionalnog prostora. U drugom delu, izložene su Bizumićeve crno-bele fotografije hotela i ogledala, dislocirana iz hotela, čime se problematizuju raznovrsni načini opažanja i doživljaja prostora. Dok fotografije izražavaju umetnikov subjektivni doživljaj hotela, ogledala upućuju na mogućnost sagledavanja prostora iz više perspektiva. U sledećem aneksu umetnik izlaže delove nameštaja iz hotela- lampe, komode, kristalne lustere, koji nisu situirani kao zasebni elementi već su deo jedinstvene skulpturalne instalacije.
Melanholičnu, setnu atmosferu celokupne postavke upotpunjuje audio-video rad, kao četvrta celina u okviru izložbe. Rad se sastoji od uglavnom statičnih kadrova spoljašnjosti i unutrašnjosti hotela, praćenih ambijentalnom muzikom, koja stvara dodatnu tenziju. Međutim, kadrove zapuštenog hotela, spolja obraslog u bilje, razrušenog prizemlja, praznog stepeništa, odloženog nameštaja, Bizumić odjednom, naglo prekida snimkom Uroša Đurića, poznatog beogradskog umetnika i glumca. Čini se da je, uprkos ovom zbunjujućem prelazu u video-radu, Bizumićeva namera zapravo bila da kroz Đurićev monolog dodatno naglasi utopijsku perspektivu koju u ovom hotelu prepoznaju umetnici.
Svedenom postavkom umetnik uspeva da prenese atmosferu danas devastiranog, ruiniranog hotelskog objekta, koji je izgubio nekadašnju reprezentativnu i identitetsku funkciju. Međutim, kako pomenutim video-radom tako i postignutom atmosferom, Bizumić sugeriše da je moguće, ili možda pre svega nužno, promišljati budućnost ovog prostora. Ako se nekada pozitivno samoviđenje jugoslovenskog društva temeljilo na monumentalnosti, reprezentativnosti hotela i sličnih objekata, postavlja se pitanje kakvo je danas to samoviđenje kada je hotel oronuo i zapušten? Svojim konceptom izložbe, Bizumić sugeriše da je Hotel Jugoslavija i dalje “prostor moguće reafirmacije društvene svesti”. Sa jedne strane, originalna, promišljena, vizionarska, modernistička forma hotela omogućava reaktualizaciju ovog objekta. Sa druge strane, što je još i važnije, Hotel Jugoslavija nesumnjivo predstavlja važnu tačku na “mentalnoj mapi” savremenog postjugoslovenskog društva.
Bizumić je izložbom uspeo da ovekoveči hotel, koji, na žalost, neće još dugo predstavljati relikt prošlosti. Čini se da nakon planirane transformacija objekta u višenamenski prostor elitnog hotela, Kempinski-Jugoslavija neće svedočiti o prošlosti iz koje smo izašli, već će ukazivati na pravac kuda idemo, tj. na “neoliberalni okvir potrošačkog smisla”.
Tekst je nastao u sklopu projekta Criticize This! kojeg organiziraju Kulturtreger i Kurziv iz Hrvatske, SeeCult i Beton iz Srbije te Plima iz Crne Gore. Projekt se provodi u sklopu programa ‘Kultura 2007-2013’ Europske Komisije. Ova publikacija se financira uz podršku sredstava Europske komisije.
Sadržaj ove publikacije isključiva je odgovornost organizatora projekta Criticize This! i ni na koji način se ne može smatrati da odražava gledišta Europske Unije.
Objavljeno
