Ideja Evrope i naša ljevica

Na početku svoje voluminozne studije The New Old World, napisane u osvit aktualne ekonomske krize 2009. g., od koje smo posudili naslov ovog okruglog stola, britanski teoretičar Perry Anderson konstatira da što se Evropa više integrira, teže je o njoj misliti i pisati. U međuvremenu su se silnice integracija i dezintegracija dodatno zaoštrile, nimalo ne olakšavajući pristup problemima. 

Odgovarajući pak na pitanje odnosa naše ljevice spram EU, sociolog Goran Musić poslužio se usporedbom: kao što svatko ozbiljan mora razlikovati između države Južnih Slavena stvorene kombinatorikom velikih sila nakon Prvog svjetskog rata od države balkanskih radnika i seljaka nastale u narodnooslobodilačkoj borbi, tako ćemo jednog dana razlikovati birokratski pokušaj spašavanja evropskog kapitalizma integracijom odozgo, od nove Evrope, stvorene povezivanjem kreativnih inicijativa ljudi koji u njoj žive.

Naš zapleteni kontekst traži dakle sada od nas nemoguće: da prihvatimo razaranje jedne federativne evropske socijalističke alternative – što je bila zadnja Jugoslavija –  kao svršenu činjenicu, e da bismo se učlanili u jedan drugi panevropski naddržavni projekt, koji će propasti ne usvoji li barem nešto od napuštenog socijalističkog naslijeđa. Onog istog koje smo, uz malu pomoć evro-atlantskih prijatelja, upravo razorili.  

Nastavimo li od kraja – sadašnjeg stanja u koje smo nekritički zapali – jasno je kako je ideja Evrope u našoj recentnoj povijesti barem dva puta zloupotrebljena, uvijek u okviru kulturalistčkih evazija politike u provincijalizam i fundamentalizam. Najprije, u 1980-im godinama, kroz ideologem Srednje Evrope, a onda i 1990-ih kao orijentalistička varijacija na temu opreke Evropa/Balkan. 

Iako je svima jasno da termini “Evropa” i “EU” nisu sinonimi, oni se danas, ne slučajno, često tako upotrebljavaju. Tenzija koja postoji između dva nivoa Evrope, onog nacionalnog i onog nadnacionalnog, otvara posebne analitičke dileme u pokušajima rekonstrukcije recentne historije regije. Političko administriranje, pretočeno u zakonodavstvo na nivou EU, sigurno odavno utječe na život sviju. No, politički život u striktnijem smislu odvija se još uvijek predominantno na nivou zemalja članica i onih koje bi to htijele postati. Malo je refleksije koja zahvaća oba ta nivoa istovremeno. Stvar ne olakšava velika produkcija, od Bruxellesa financirane, pristrane “evropske ideologije”, interdisciplinarnog strukovnog i publicističkog profila. Još manje pomaže vulgarni euro-konformizam naših mainstream medija, koji dosiže trenutke inducirane euforije – “euroze“, u vremenima pristupanja novih zemalja članica. A slabljenje javne sfere posvuda sigurno ne koristi unaprijeđenju javne i demokratske diskusije o evropskim poslovima.